König-orgel

konig-orgel-msk

Het monumentale König-orgel is een van de absolute hoogtepunten in het interieur van de Stevenskerk. Het instrument behoort zelfs tot de grootste en belangrijkste orgels van Nederland. Het werd van 1773 tot 1776 gebouwd door de Keulse orgelbouwer Ludwig König (1717-1789). Het orgel telt drie manualen en een pedaal, 54 registers en zo'n 3600 pijpen. Lange tijd had de kas een donkerbruine kleur, maar bij de laatste restauratie is het oorspronkelijke strogeel weer hersteld. Het orgel is versierd met beeldhouwwerk van Johan Keerbergen (Rotterdam): o.a. musicerende vrouwen en engelen, en het stadswapen van Nijmegen. De kas is ontworpen en gemaakt door Jan van der Hart uit Amsterdam.

In de loop van de eeuwen vonden herhaaldelijk onderhoudswerkzaamheden aan het instrument plaats, die echter niet altijd even vakkundig werden uitgevoerd. Bij het bombardement van 1944 raakte het orgel ernstig beschadigd, toen de toren instortte en gedeeltelijk op de kerk viel, en bovendien de kas en veel pijpen door bomscherven geraakt werden. De omvangrijke restauratie was in 1974 gereed, waarna in 1996 en 1998 nog intonatiecorrecties plaatsvonden.

In de zomermaanden wordt het König-orgel bespeeld tijdens de wekelijkse concerten op dinsdagavond, georganiseerd door de Nijmeegse Orgelkring. In de periode van mei tot oktober klinkt het orgel 's zondags in de kerkdiensten van het Oecumenisch Citypastoraat, en in de vesper op de eerste zaterdagmiddag van de maand (geen vesper in augustus). Ook tijdens de dagelijkse openstelling van de kerk door de Stevenskring is het regelmatig 'live' te horen. Onder de grote organisten die het König-orgel hebben bespeeld, is o.a. Albert Schweitzer.

Zie voor een uitgebreide beschrijving van het orgel en al zijn onderdelen (incl. foto's en tekeningen), de bouwer, geschiedenis en restauratie het zeer informatieve boekje: Jos Steemers, De orgels van de Stevenskerk te Nijmegen, Nijmegen: Hervormde Stichting voor de Grote of St. Stevenskerk, 2002. Nog meer historische bronnen zijn gepubliceerd in J. van Biesbergen, Het König-orgel in de Stevenskerk te Nijmegen, Nijmegen 1990.

Van Ludwig König zijn weinig orgels bewaard gebleven. Naast het orgel in Nijmegen is er nog een König-orgel in Oudenbosch (1773) en in de Waalse Kerk in Arnhem (1777), alsmede gedeelten van orgels in Andernach (R.-K. kerk), Düsseldorf (St. Maximilian), Kempen (Paterskirche) en Keulen (Kartäuserkirche, oorspr. in Frechen).

 

foto's Marlies Smits-Ketelaar
konig-orgel-msk2